Hava ile ters dolaşımlı sondaj yapabilmek için, kullanılan üç konili matkap hava dolaşımı ile çalışabilme özelliğine sahiptir.
Kuyu dibi çekici ile ters dolaşımlı sondaja göre ucuz ve alternatif bir yöntemdir. Belirli formasyonlarda, benzer delme hızları elde edilebilmektedir. Matkap etrafında toplanan kırıntıların kuyudan dönüşünü engellemek için matkabın omuz kısmında bir pervaz (siper) sub bulunmaktadır. Bu sub, aynı zamanda matkabın çift duvarlı tijlere doğrudan bağlanmasını sağlamaktadır. Üç konili matkap ile ters dolaşımlı sondaj (Eurodrill, 2006) Ters dolaşımlı kuyudibi tabancalı sondaj, sürekli olarak formasyondan numune alma imkanı sağlayan, kırıntı taşıyıcı olarak hava, su, köpük kullanılan sondaj yöntemidir. Bu yöntemde, kompresör tarafından üretilen hava, çift duvarlı tij içerisinden geçerek matkaba ulaşır. Kırıntılar ise çift duvarlı tij merkezinden başlık aracılığıyla yüzeydeki bir siklona iletilir ve torbalara alınır.
Ters dolaşımlı sondaj uygulaması Sondaj Makinası: Ters dolaşımlı sondaj çalışmalarında genellikle hidrolik kontrollü, döner kafalı tip makinaların tercih edildiği söylenebilir Seyyar siklonlu bir sondaj makinası ile ters dolaşımlı sondaj (YMGV, 2000)
Ters dolaşımlı kuyudibi çekiçli yöntemde, gömme bağlantılı çift duvarlı tijler kullanılmaktadır
Kullanılan matkap çapları genellikle 5 1/8”-5 1/2” (130-140 mm)’dir.
Çift duvarlı tij çapları, kullanılan matkap çapından 1/2” veya 1” daha küçük olmalıdır.
Karotlu sondaj ile ters dolaşımlı sondaj yöntemlerinin karşılaştırılması (YMGV, 2000) Maden Arama Sondajları
Saha Terki Detaylı Örnekleme Ve Jeolojik Haritalama ( 1-2 Yıl ) Jeofizik Ve Yapısal Unsurların Madenle İlşkisi Sondaj Çalışması ( 3 - 5 Yıl ) Madene Hazırlık ( 2-3 Yıl) Fizibilite Ön Çevre Çalış. Çed Rap. Haz Ve İzinlerinin Alınması 2-3 Yıl
MADEN AÇMA
(Metalurji Reserv Tespiti Son. Jeolojik Harita Yapımı OLUMSUZ Arama Sondajları: Aranması öngörülen maddelerin (yeraltı doğal zenginliklerin) yeraltında varlığının olup olmadığını saptama amacı ile yapılan sondajlardır. Geliştirme Sondajları: Yeri saptanan herhangi bir yeraltı doğal
zenginliğinin büyüklüğünü belirlemek ve içerdiği maddelerin dağılım alanını saptamak için yapılan sondajlardır. Bunlara 'tespit kuyuları'da denir. Üretim Sondajları: Sınıfları belirlenen yataktan üretim yapmak için (Petrol, doğalgaz, su, kükürt yataklarında olduğu gibi) belirli bir plana uygun olarak açılan kuyulardır. Yardımcı Sondajlar: Bir yatağın işletilmesi için gerekli bazı koşulları sağlamak amacı ile yapılan sondajlardır.
Düz çamur dolaşımlı sondaj
Bu sondaj yöntemi, ekonomik olması nedeniyle maden yatağı seviyesine ulaşılana kadar karotlu sondaj yapılmadan örtü tabakalardan kırıntılı numune alma işleminde kullanılmaktadır.
Üç konili matkap ve çift duvarlı tij ile ters dolaşımlı sondaj
Karotlu sondaj
Kuyudibi çekici ile düz dolaşımlı sondaj (Havalı sondaj)
Kuyudibi çekici ve çift duvarlı tij ile ters dolaşımlı sondaj
Patlatma deliği sondajlarının başlıca amacı; yerüstünde veya yeraltında bulunan büyük kütleleri çoğunlukla patlayıcı maddeler kullanarak kazma işlerinde "patlayıcıların içlerine yerleştirileceği delikleri" oluşturmaktır.
Sığ sondaj makineleri ile delici makineler birçok yönden benzerlik gösterirler. Genellikle patlatma
amaçlı kısa mesafeli (< 25-30 m) sondajlara delik delme denir.
Delici makineler kısa delikler delerek sürekli hareket ettikleri için sondaj sıvısı (çamuru) kullanmak pratik değildir. Çamur yerine basınçlı hava kullanılır
Delme işlemi baskı, darbe ve dönme ile gerçekleşir. Parçalanan kayaç kırıntıları sondaj sıvısı ile dışarı atılır.
Özellikle sert ve aşırı sert kayaçların delinmesinde uygulanır. Ayrıca, patlatma deliği delen delicilerde yaygın olarak kullanılmaktadır.
Tabanca (çekiç) adı verilen darbe yapan mekanizma, delicilerde yerüstünde veya delik dibinde matkap üzerinde olabilmektedir.
Sondaj donanımlarında ise tabanca delik dibindedir.
d = Sondaj deliği çapı
K = Ayna yüksekliği
α = Sondaj eğiklik açısı veya şev açısı
U = Dip sondajı boyu
H = Sondaj derinliği veya sondaj boyu
V = Dilim kalınlığı veya atım kalınlığı
E = Sondaj aralıkları
Aşağıdaki durumlardan bir veya birkaçı ile karşılaşıldığında ODEX yöntemi kullanılmalıdır.
Örtü tabakalarına muhafaza borularının indirilmesi işlemlerinde
Örtü tabakalarında bloklar mevcutsa
Zemin kalitesi bozuksa
1. Kuyu sondaj esnasında emniyete alınır
2. Bu yöntemle her türlü örtü tabakasında ve farklı derinliklerde sondaj yapılabilir
3. Kesici ve genişletici takım kuyudan çıkarılabilir.
Bu nedenle:
Ucuz veya kısmen özelliğini kaybetmiş muhafaza boruları kuyuda bırakılabilir
Daha sonra konvansiyonel/wire-line karotlu sondaj teknikleri veya kuyu dibi çekiçli havalı sondaj yöntemi ile kayada sondaja devam edilebilir
Sondaj ilerledikçe gerektiğinde numune alınabilir
4. Yüksek motor gücü gerekmez, genişleticinin meydana getirdiği büyük çap muhafaza borularının kolaylıkla indirilmesini ve yukarı alınmasını sağlar.
İlerleme en önemli faktör olmamalıdır. Yöntemin kullanıldığı örtü tabakalarında çok yüksek ilerleme
hızları elde edilebilir. Fakat, bu durumda kırıntıların uzaklaştırılmaları zorlaşır ve genişleticinin istenildiği anda geri çekilmesi önlenir. Amaç, sıkışma veya benzeri problemlere yol açmadan sondaj kırıntılarının sürekli bir akımını sağlamaktır. Dolayısıyla dönüş hızı ve ilerleme yavaş ve yumuşak olmalıdır.
Döndürme ünitesinin veya tabancanın ters yöne döndürülmesi dikkatle yapılmalıdır. Aksi takdirde pilot matkap gevşeyebilir. Ters yönde bir turdan (360°) fazla çevirme yapılmamalıdır.
